Εκπαίδευση. Συμπεράσματα συνολικά.

Τώρα που τελείωσα με τα σχολεία και απολαμβάνω το χρόνο 😎 που έχω για να ασχοληθώ με τα ενδιαφέροντά μου, είπα να συνοψίσω τις παρατηρήσεις όλων αυτών των χρόνων σχετικά με τα Εκπαιδευτικά. 😢

Είναι και ανάγκη μου, γιατί από πολλά χρόνια λέω για την επίδραση κινητών, μέσων δικτύωσης, κλπ, στις εγκεφαλικές λειτουργίες και συναντούσα συχνά μια... επιφύλαξη; αντίσταση; 

Θα παραθέσω συνοπτικά μερικά κείμενα που είχαν γραφτεί εδώ στο μπλογκ, ή στο φμπκ. Με σειρά από νεότερα προς παλιότερα...

Επίσης, στο ΤΕΛΟΣ, μια έρευνα, του 2023, σχετικά με το ρόλο των κινητών κ.ά., που μακάρι να πείσει και τους τελευταίους δύσπιστους! Γιατί έχω μπαφιάσει!!!

Ξεκινάμε από τα πιο πρόσφατα χρόνια , που είχα κρατήσει σημειώσεις για  κάποια πραγματάκια που είχα εντοπίσει στα μαθητούδια μου (Παρατηρήσεις για επικοινωνία, συγκέντρωση, γραπτό λόγο κ.ά.):

·       Κάθε χρόνο χειροτέρευση, με κάποιες εξαιρέσεις σε τμήματα ή άτομα. Πχ: το 2013, τα θέματα, η ύλη, οι ασκήσεις που έβαζα, ήταν πολύ πιο απαιτητικά. Κάναμε ενδιαφέρουσες συζητήσεις, λέγαμε ανέκδοτα στα αγγλικά, κ.ά.

·      Τα τελευταία χρόνια, πολύ λιγότεροι έπιαναν τα αστεία… (!!!) 😵 

Έκαναν ερωτήσεις άσχετες, εκεί που εξηγείς κάτι σημαντικό για το μάθημα, π.χ. «Κυρία, τι ομάδα είστε;» "Είστε παντρεμένη;". (Εξαιρούμε τα κλασικά, «να πάω τουαλέτα / για νερό / να φυσήξω τη μύτη μου» κ.ά.). (Μην πούμε και για την περίοδο… Κόβιντ!)

Λεπτομέρειες; Ναι, αλλά ενδεικτικές. Λίγες ακόμα:

·       Επισημαίνεις κάτι πολλές φορές, δεν το ακούν, 👂πχ. «Προσέξτε εκείνο το σημείο».  Ή, «τα τεστάκια τα κρατάτε, βοηθάνε και για επανάληψη». Το επαναλαμβάνεις κάθε φορά, σε κάθε τεστ.😬 Η πλειοψηφία το ξαναρωτάει. 

·       Παρ’ ότι έχεις βάλει ίδια θέματα στο διαγώνισμα σε όλα τα τμήματα της Α π.χ., δεν έχουν σκεφτεί να ρωτήσουν τους άλλους τι μπήκε!!!!!!!!

·       Νομίζουν ότι ξέρουν αγγλικά. Πάνε φροντιστήριο στην Ε τάξη π.χ. Διαπιστώνεις ότι ούτε μία πρόταση δεν μπορούν να γράψουν. (Στα φροντιστήρια λοιπόν περνάνε όλοι ;;; )

·       Δίνεις συμβουλές πώς να μαθαίνουν λεξιλόγιο. Να υπογραμμίζουν τις λέξεις και μέσα στο κείμενο, να διαβάζουν το ίδιο το κείμενο ξανά για να τις μαθαίνουν, όχι να διαβάζουν λίστες λεξιλογίου απ’ το τετράδιο. Ούτε την υπογράμμιση δεν κάνουν…

Ως προς την απουσία λογικού ειρμού στο γραπτό λόγο; 

Μην το πιάσουμε αυτό...  Και σε ιδιαίτερα μαθήματα, παρόμοιες παρατηρήσεις, και σε 20χρονους, 30χρονους κλπ. Επίσης, παραλείπουν το τελευταίο γράμμα σε πολλές λέξεις, π.χ. ‘the’ αντί για ‘they’, ‘childre’αντί για ‘children’.

  Το 2022 επίσης, είχα γράψει το εξής σχόλιο, σε ανάρτηση κάποιας συναδέλφου στο facebook:

Έτσι είναι. Παρακολουθώ και γράφω για το φαινόμενο περίπου 12 χρόνια τώρα. Ναι, η θεωρία πια είναι γνωστή, αλλά όχι στον πολύ κόσμο. Πριν βγουν και επιστήμονες να τη διατυπώσουν με το κύρος τους, κάποιοι -ελάχιστοι- είχαν αρχίσει να επισημαίνουν τις αλλαγές.

Προσωπικά θυμάμαι κάπου στο 2009 να ρωτάω συναδέλφους αν βλέπουν τα παιδιά να δυσκολεύονται στην απλή ανάγνωση, στην κατανόηση κειμένων, κλπ.
Βγήκε (κάπου τότε;) μια έκθεση που το ανέφερε. (PISA; Δεν έχω κρατήσει και τα πάντα, θα μουρλαινόμουν κι άλλο!) (Από τότε έχουν βγει κι άλλες εκθέσεις, κανείς δεν τις αξιοποίησε για να παρθούν "κάποια" μέτρα)
Κάποιοι απαντούσαν με το κλασικό "κάθε χρόνο και χειρότερα" ή "φταίνε οι οικογένειες που δε διαβάζουν βιβλία", κ.ά. Υπήρχαν κι αυτοί που έλεγαν ότι έχουν αυξηθεί οι περιπτώσεις διάσπασης προσοχής, οι μαθησιακές δυσκολίες κλπ., αλλά είναι επειδή τώρα υπάρχουν οι διαγνώσεις. 

Κανείς δεν είχε σκεφτεί για πιθανή σχέση με το ίντερνετ. Το instant gratification…. (άμεση ευχαρίστηση, ικανοποίηση). Άλλη ιστορία κι αυτό. Με προεκτάσεις στα πάντα.

Έχω αρχεία για όλα αυτά, κάποια έχω αξιοποιήσει σε κάτι που ετοιμάζω. (άγνωστο πού θα οδηγήσει και αν...). Μερικά αποσπάσματα εδώ:

Κείμενα από το Βιβλιόσπι(ρ)το: 

Δευτέρα 6 Απριλίου 2015

Βιβλία Αγγλικών Γυμνασίου. Fexe mou kai glystrisa.

https://kafrin-lib.blogspot.com/2015/04/fexe-mou-kai-glystrisa.html

ΠΑΡΑΙΤΟΥΜΑΙ. 

Να σημειωθεί στα πρακτικά. Συντάσσω επίσης τη διαθήκη μου. Θα κληροδοτήσω στους συναδέλφους τα σχέδια μαθημάτων που εκπόνησα αυτά τα χρόνια για να βγω απ' το λαβύρινθο των απερίγραπατα-πατα-πατα απαράδεκτων βιβλίων αγγλικών του γυμνασίου που να πέσει κεραυνός και να κάψει αυτούς που τα ...σχεδίασαν, αυτούς που τους πλήρωσαν γι αυτό, αυτούς που τα ενέκριναν, αυτούς που δεν τα κατήγγειλαν κ.ο.κ. 

Αυτές οι παραπάνω γραμμές ξεκίνησαν σαν Πρωταπριλιάτικο αστείο στο φάτσαμπουκ. 

Ήταν έκφραση αγανάκτησης για το διδακτικό υλικό που καλούμαστε να χρησιμοποιήσουμε στην τάξη. (αντί για την τουαλέτα όπου και θα ταίριαζε περισσότερο, παρ' όλες τις φιλοδοξίες των δημιουργών του που ίσως το αντιλαμβάνονταν ως αποτέλεσμα μεγάλης έμπνευσης, μια πρωτοποριακή σύλληψη...) 

(Αντισύλληψη μάλλον, δηλαδή αδυναμία σύλληψης από τους μαθητές απλών εννοιών αγγλικού συντακτικού και γραμματικής. 

Δηλαδή, για πιο λιανά: Εμποδίζει τους μαθητές να συλλάβουν πραγματάκια που χρόνια τώρα, τόσα άλλα βιβλία που κυκλοφορούν στο εμπόριο, καταφέρνουν να τα παρουσιάσουν  με πετυχημένη δομή.).

Αλλά η ομάδα που εκπόνησε -και μας πόνεσε- τα διδακτικά βιβλία των αγγλικών του ελληνικού γυμνασίου, θεώρησε φαίνεται ότι η εμπειρία από τόσους ελληνικούς και ξένους εκδοτικούς οίκους δεν προσφέρει τίποτα και αντί γι' αυτό χάραξε μια δική της -εντελώς τεθλασμένη πορεία- εκμάθησης της γλώσσας. 

Μετά από συγκεκριμένες οδηγίες ανωτέρων; Μετά από λήψη ουσιών ίσως, που δημιουργούν δαιδαλώδεις συνειρμούς; Ποιός ξέρει.. Η επιστήμη σηκώνει ψηλά τα χέρια. (Κυριολεκτικά. Η γλωσσολογική επιστήμη).

Σάββατο 27 Οκτωβρίου 2012

"Όχι. Δεν ήταν έκπληξη"

https://kafrin-lib.blogspot.com/2012/10/blog-post_27.html

 Το παλιό "δε βαριέσαι" που ήταν ο στόχος των μη-βολεψάκηδων μιας άλλης εποχής, έχει αντικατασταθεί από πολύ πιο βαριά "σιγά μωρέ τώρα", ο εκφασισμός του μυαλού έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, η σύγχυση των εννοιών αφόρητη πια... 

 Ελάτε στις σχολικές αίθουσες να δείτε τη σύγχυση...

Ελάτε να δείτε τη "Λογική" του Αριστοτέλη να εξευτελίζεται σε δυο τρεις στερεότυπες απαντήσεις. 

Από το απόλυτα σύνηθες πια, "μα όχι, εγώ δε μιλούσα, γιατί δεν κάνετε παρατήρηση στον τάδε ή στον δείνα;" μέχρι και το "αυτό είναι φασιστικό", (ας πούμε το να ζητάς τα αυτονόητα σε ώρα μαθήματος... ή να απαιτείς να έχουν μαζί τους π.χ. ένα στυλό...)

Ελάτε να δείτε όλο και περισσότερα παιδιά να δυσκολεύονται να κατανοήσουν απλές έννοιες, να δυσκολεύονται να διαβάσουν και να γράψουν σωστά ή στρωτά, να δυσκολεύονται να κάνουν διαλόγους της προκοπής.
Όχι, δε λέω ότι γίνονται κάθε μέρα αυτά, ότι γίνονται παντού, λέω ότι όποιος δε βλέπει έγκαιρα τα σημάδια ή εθελοτυφλεί ή είναι ανησυχητικά αργός στη σκέψη. 

Κι ότι έχει ξεκινήσει καιρό τώρα αυτός ο ξεπεσμός.

 Ότι η λεγόμενη "σιωπηρή πλειοψηφία" δεν είναι πλέον μόνο σιωπηρή, είναι και ακρωτηριασμένη πνευματικά. 

Ότι οι κραυγάζοντες βγαίνουν νικητές και οι τσιρίζοντες βγαίνουν από πάνω. 

Ότι βγαίνω συχνά απ' τα ρούχα μου κι άντε να ξαναμπώ μετά, αφού τόχω ρίξει στο μασούλημα, ως συναισθηματικό υποκατάστατο...

 Ότι πρέπει να βγούμε να το καβούκι μας και να τα πιάσουμε όλα απ' την αρχή, απ' το βου-και-α-βα.

  Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2012

Προς γνώσιν........

Προς γνώσιν. (Και συμμόρφωσιν...)

 Μη ντρέπεστε. Διαβάστε. 

Κι αν σας πάρει ο ύπνος στη μέση του αναγνώσματος, δείτε το θετικά. 

Τα βιβλία προσφέρονται για πολλές χρήσεις.

 Κι αν η στάση είναι άβολη, κατεβείτε στην επόμενη.

 

Απολογισμός Έτους 2012. (Προσωπικός, με ολίγη από γενικότερα.. )

 https://kafrin-lib.blogspot.com/2013/01/2012.html

Απόσπασμα:

Επίσης υπάρχουν ανά τα σχολεία της χώρας και κάποιοι "μαθηταί' που όχι σε ομάδα δεν μπορούν να δουλέψουν, αλλά ούτε διάλογο με τον εαυτό τους να κάνουν. Θα διαμαρτυρηθεί ο εαυτός και θα πει "παιδί μου, πας καλά;;"

Γενικώς λοιπόν, διοικήσεις και καθηγητές και πολίτες και μαθητές, "δεν παν καλά"... Θα ήταν εξόχως χρήσιμο να μπορούσαμε με την εξωλεκτική επικοινωνία να καταφέρναμε να μαγνητίσουμε ορισμένους...

Αν βρείτε τρόπο, παρακαλώ να ειδοποιηθώ πάραυτα. 

Τέλος πάντων; Ποιών πάντων;

Του κόσμου όλου όπως τον ξέραμε; Των ωραίων και των μοιραίων; Ε, πού πήγαν τέλος πάντων οι προφητείες; Πού πήγαν οι υποσχέσεις ότι θα δούμε θέαμα και θα αποδημήσουμε εις Κύριον ως χολυγουντιανή υπερπαραγωγή;

Τζίφος.
Στην επόμενη ανάρτηση λοιπόν θα διαβάσετε το παράπονο της Νέας Χρονιάς που ήρθε.

Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011 

Φίλοι βιβλιοθηκών, φιλίες διαδικτυακές, άλλα... πλούτη, άλλα μήκη και πλάτη...

https://kafrin-lib.blogspot.com/2011/03/blog-post.html

Απόσπασμα:

Αυξάνεσθε και,.. κατακυριεύσατε, φίλοι των βιβλιοθηκών, διότι αυξάνονται άλλοι που αν κατακυριεύσουν, χαθήκαμε.

 (οι "άλλοι" είναι πολλών κατηγοριών. Π.χ. ανεγκέφαλοι, ανίκανοι, ανάξιοι, άνοες, ανοϊκοί, αναξιόπιστοι, ανόητοι, άνανδροι, άνευροι, αναίσθητοι,  τέλος πάντων πολλοί ΑΝ-.. , στερημένοι δηλαδή. Από διαφόρων ειδών θετικές ιδιότητες, θετικές προθέσεις, κλπ κλπ..

 (Μιλάω κυρίως για τους "έχοντες". Εξουσία, θέσεις, μέσα κ.ά. Αλλά όχι μόνον). (Π)σόρυ για τον μακροσκελή σχολιασμό και τα πολλά επίθετα, ευκαιρία για ξέσπασμα ήταν.. 

Έχουν σχέση όλα αυτά με τα βιβλία; 

Είναι κάποια βοήθεια τα βιβλία όταν ψάχνεις μια διέξοδο; Θάλεγα ότι συνήθως ναι. Όχι πάντα. Εξαρτάται και απο τον αναγνώστη. Από πολλά... Θέλει να βρεις τα κατάλληλα. Να βρεις τους συγγραφείς που θα σου μιλήσουν έντιμα, με ψυχή, με γνώσεις βαθιές, όχι του ποδαριού.

Για να διαλέξεις π.χ.  ένα Βιβλίο Ιστορίας ανάμεσα στα τόσα, δεν είναι εύκολο. Και μάλιστα τώρα που υπάρχει πόλωση ανάμεσα στους ιστορικούς, -και όχι μόνο-  ως προς το πώς πρέπει να καταγράφεται και να διδάσκεται η ιστορία... Τι 'χες Γιάννη Τι' χα πάντα...

(Ελλάδα η χώρα της Αιώνιας Διχόνοιας;; )

Έπειτα, για να διαλέξεις ένα Λογοτεχνικό Βιβλίο, να βυθιστείς στις σελίδες του ξεχνώντας τα γύρω και να βγείς στο τέλος στην επιφάνεια έχοντας ψαρέψει Θησαυρούς απ' το βυθό, πάλι δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Μπορεί να το τελειώσεις γιατί σου κέντρισε την περιέργεια, αλλά να μην σου αφήσει κάποια γεύση ξεχωριστή, σαν ένα πρόχειρο φαγητό από το κυλικείο, που κόβει απλώς την πείνα. 

Μπορεί όμως και να πέσεις σε κοραλλιογενή εδάφη, γεμάτα χρώματα. Τότε νοιώθεις χορτασμένος, πλήρης. Θέλεις κι άλλο αργότερα. Θέλεις κι άλλα τέτοια ερεθίσματα, να ψαχουλέψεις με λαχτάρα και να αναδυθείς μεταμορφωμένος. Αν δεν μεταμορφωνόμαστε, αν δεν εξελισσόμαστε -ως εγκέφαλοι- πώς να περιμένουμε να μεταμορφωθούμε; Και σα λαός επίσης.  

 

Παρασκευή 9 Ιουλίου 2010

Τέλος σχολικής χρονιάς και απολογισμός Βιβλιόσπι(ρ)του

https://kafrin-lib.blogspot.com/2010/07/blog-post_08.html

Απόσπασμα:

Ένα πρόγραμμα που είχα από παλιά κατά νου άρχισε να υλοποιείται φέτος σε πειραματική μορφή. Πρόκειται για το «Διαβάζοντας πιο.. άνετα».

 Μετά από προσωπικές παρατηρήσεις αλλά και ανάγνωση διαφόρων ερευνητικών αποτελεσμάτων που αναφέρουν ξεκάθαρα πτώση στην ικανότητα κατανόησης και γραφής συνεκτικών κειμένων, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι εφ’ όσον τα παιδιά συναντούν δυσκολίες ακόμα και στην απλή ανάγνωση μικρών κειμένων, πόσο μάλλον όταν πρόκειται π.χ. για ολόκληρο λογοτεχνικό έργο. 

Και πώς να σε θέλξει μια γραπτή ιστορία αν σκοντάφτεις από τις πρώτες λέξεις… 

Επειδή πρόκειται για σοβαρό, τεράστιο θέμα, σκέφτηκα ότι ανάμεσα στα άλλα χρειαζόμαστε ενίσχυση της αναγνωστικής ικανότητας. Και τρόποι υπάρχουν. 

Το πρότεινα λοιπόν σε φιλολόγους ιδιαίτερα και αρχίσαμε κάποια ραντεβού με τμήματα. Σε όλες τις περιπτώσεις –ακόμα και με τμήμα της Α΄ λυκείου- υπήρξε ικανοποίηση από πλευράς μαθητών, πέρασαν όμορφα, ένιωσαν ότι όντως βοηθήθηκαν σε κάτι. 

Η διαδικασία δεν ήταν πάντα η ίδια, υπήρχε ευελιξία ανάλογα με τη σύνθεση των μαθητών, με τις ανάγκες τους, ακόμα και με τις εμπνεύσεις της στιγμής. 

Τονίστηκε βέβαια ότι για να παρατηρηθούν αλλαγές ουσιαστικές θα έπρεπε να υπάρχει συνέχεια, ότι επρόκειτο για μια διαδικασία κατ’ αρχήν συνειδητοποίησης κάποιων πραγμάτων. (Μακάρι η πολιτεία και οι αρμόδιοι να έκαναν αυτή τη δουλειά.. Αλλά ασχολούνται με τη Δια Βίου Αμάθεια και την Υψηλή Τεχνολογία, δεν έχουν χρόνο..).

 Με λίγα λόγια, οι πρώτες εμπειρίες ήταν ενθαρρυντικές και ευελπιστούμε για του χρόνου, (ο Θεός, οι συνάδελφοι και οι αρμόδιοι αν βάλουν το χέρι τους…). Δεν έχουμε άλλο χώρο εδώ για λεπτομέρειες, ήδη το παρατραβήξαμε. Η συνέχεια σε άλλο επεισόδιο, -όχι, σε άλλη ανάρτηση μάλλον.

(Οι αρμόδιοι ειδικά, δεν το έβαλαν το χέρι τους, οι βιβλιοθήκες αυτές "σίγησαν" το 2011...)

Και ιδού η πρόσφατη έρευνα, του 2023

(αυτή βρήκα με ένα πρώτο ψάξιμο, σε ελληνικά) 

https://www.kathimerini.gr/investigations/562228318/pos-o-ethismos-stin-othoni-alloionei-ti-skepsi-ton-paidion/

Η ψηφιακή «διάπλαση» των παιδιών

Πώς ο εθισμός στην οθόνη αλλοιώνει τη σκέψη των παιδιών

Η σχέση με το κινητό και το τάμπλετ ξεκινάει πριν από το σχολείο. Οι ειδικοί της εκπαίδευσης και της παιδικής υγείας βλέπουν ήδη τις επιπτώσεις της ψηφιακής ζωής στην πρόσληψη της γνώσης και τη συγκέντρωση

Διαστάσεις πανδηµίας λαμβάνει η έκθεση των παιδιών στις οθόνες των κινητών και των τάμπλετ από πολύ μικρή, ακόμη και τη βρεφική ηλικία. Παιδαγωγοί, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι αρχίζουν ήδη να διαπιστώνουν τις μαθησιακές δυσκολίες που προκαλεί η ψηφιακή ζωή των παιδιών: Εχουν εθιστεί στο διαρκές και έντονο ερέθισμα που δίνουν οι συσκευές, είναι πια πολύ πιο δύσκολο να συγκεντρωθούν σε κάτι άλλο. Ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουν έχει αλλάξει, χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία, και όταν δεν είναι «συνδεδεμένοι» παραπονιούνται πως βαριούνται.

Οι ειδικοί κάνουν λόγο στην «Κ» για απώλεια ελέγχου και εφιστούν την προσοχή όλων, και κυρίως των γονιών, για την αρνητική επίδραση των τάμπλετ και των κινητών τηλεφώνων στην ανάπτυξη των παιδιών. Οι πρώτες επιπτώσεις φαίνονται στο δημοτικό σχολείο, ωστόσο στο γυμνάσιο τα προβλήματα εντείνονται.

«Είναι το μόνιμο παράπονο των γονιών. Τα παιδιά δεν διαβάζουν στο σπίτι βιβλία, γιατί είναι συνεχώς μπροστά σε ένα τάμπλετ. Αυτό τα κουράζει, τους αποσπά την προσοχή και δεν εξασκούνται –δεν τους γίνεται συνήθεια– να δίνουν χρόνο σε ένα βιβλίο, που θέλει εστίαση. Στην τάξη είναι νευρικά. Να σας πω πως όταν στις εκθέσεις γράφουν για τη σχέση με τους φίλους τους, μιλούν για τις συνομιλίες τους μέσα από ψηφιακά δίκτυα και πλατφόρμες και όχι π.χ. στο πάρκο ή σε μια βόλτα», παρατηρεί στην «Κ» ο Λάμπρος Γιαννούχος, δάσκαλος σε σχολείο της Χαλκίδας. Αυτή η κατάσταση δυσκολεύει και τη διδασκαλία στην τάξη ενώ οδηγεί και σε αναγκαία αλλαγή των διδακτικών μεθόδων. «Εχω δει η οθόνη να κουράζει ιδιαίτερα τους μαθητές, και να τους δυσκολεύει στο διάβασμα. Αυτό επηρεάζει και τον τρόπο που μελετούν τα μαθήματα», τονίζει.

Ηδη από δύο (!) χρόνων πολλά παιδιά «παίζουν» με το τάμπλετ των γονιών τους ή διαθέτουν τα ίδια τάμπλετ ή κινητό τηλέφωνο. Ωστόσο, η χρήση των συσκευών αυτών «μονιμοποιείται» από το δημοτικό σχολείο. Έρευνα από την αρμόδια Μονάδα του Νοσοκομείου Παίδων Αγία Σοφία – Αγλαΐα Κυριακού έχει δείξει ότι το 78% των παιδιών ηλικίας 5 έως 12 ετών χρησιμοποιεί το Ιντερνετ, ενώ το ποσοστό ανεβαίνει στο 90% στην ηλικιακή ομάδα 10-12 ετών.

Το… ψαλίδι

«Οι γονείς παραπονιούνται ότι τα παιδιά περνούν πολλές ώρες το απόγευμα μπροστά σε μία οθόνη ή και ότι αρχίζουν να παίζουν παιχνίδια νωρίς το πρωί πριν έλθουν στο σχολείο. Αυτό επηρεάζει την αντίληψή τους, τον τρόπο που λειτουργούν, που μεγαλώνουν. Για παράδειγμα, έχω διαπιστώσει πως τα παιδιά τα τελευταία χρόνια διαθέτουν λιγότερες απτικές ικανότητες, δηλαδή δεν μπορούν να κάνουν χρήση εργαλείων όπως π.χ. ένα ψαλίδι στα εικαστικά, να κάνουν λεπτές κινήσεις. Επίσης, την τελευταία δεκαετία έχει παρατηρηθεί ότι η απόδοση των μαθητών μειώνεται σταθερά. Και αυτό εντοπίζεται στη μαθηματικολογική σκέψη, στην κατανόηση κειμένων και στο διάβασμα», προσθέτει ο Αλέξανδρος Κουπατσιάρης, δάσκαλος στη Σητεία και γονιός ενός τετράχρονου αγοριού.

«Τα παιχνίδια στους υπολογιστές είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να δημιουργούν εξάρτηση στον χρήστη τους. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι πως παρέχουν άμεση ανταμοιβή, όπως π.χ. η ντοπαμίνη, και επηρεάζουν τα κέντρα του εγκεφάλου».

«Τα παιδιά σπαταλούν τον χρόνο στο τάμπλετ, χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία, αποσπώνται συχνά από αυτό που κάνουν, αποξενώνονται, δεν παίζουν πια έξω από το σπίτι, δεν κινούνται, δεν κάνουν βόλτες. Είναι συνεχώς μπροστά σε μια οθόνη, δημιουργούν μία πλαστή πραγματικότητα και μέσω αυτής ερμηνεύουν τον κόσμο», προσθέτει ο κ. Κουπατσιάρης.

«Οι άνθρωποι σκέφτονται ότι τα τάμπλετ είναι ηλεκτρονικά παιχνίδια. Αλλά δεν είναι. Κάναμε μία έρευνα για τον χρόνο που ένα βρέφος 18 έως 24 μηνών πρέπει να σπαταλά με τα αγαπημένα του παιχνίδια – ένα βιβλίο, έναν κύβο, ένα αυτοκινητάκι, μία κούκλα. Είναι κατά μέσο όρο 20 λεπτά. Εντούτοις τα παιδιά σπαταλούν στο τάμπλετ πολύ περισσότερο χρόνο. Αυτό μόνο μας λέει ότι πρόκειται για μία θεμελιωδώς διαφορετική εμπειρία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο βέβαια, μπορεί η χρήση των συσκευών αυτών να καταλήξει ψυχαναγκαστική, παθολογική και εθιστική. Και ο χρόνος μπροστά στη συσκευή αντικαθιστά άλλες σημαντικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη του παιδιού, όπως το διάβασμα, η άσκηση, το παιχνίδι, οι ανθρώπινες συναναστροφές», παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ» για το θέμα, ο Δημήτρης Χρηστάκης, καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και διευθυντής του Κέντρου για την Παιδική Υγεία, Συμπεριφορά και Ανάπτυξη στο νοσοκομείο Παίδων του Σιάτλ. Η συμβουλή του είναι τα παιδιά να μην κάνουν χρήση οθονών πριν να συμπληρώσουν τους 18 μήνες και κατόπιν με την επίβλεψη των γονιών.

Οι χρόνοι χρήσης

«Τα παιχνίδια στους υπολογιστές είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να δημιουργούν εξάρτηση στον χρήστη τους. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι πως παρέχουν άμεση ανταμοιβή, όπως π.χ. η ντοπαμίνη, και επηρεάζουν τα κέντρα του εγκεφάλου», παρατηρεί στην «Κ» η Ιλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία έχει ορίσει τους χρόνους χρήσης μιας συσκευής από ένα βρέφος και ένα νήπιο. Τους πρώτους 18 μήνες δεν πρέπει καθόλου να εκτίθεται σε οθόνη (στις οθόνες περιλαμβάνεται, εκτός από υπολογιστή και τηλέφωνο και η τηλεόραση). Κατόπιν, από 18 έως 24 μηνών μπορεί να κάνει χρήση οθόνης το πολύ 30 λεπτά την ημέρα, πάντα με την επιτήρηση του γονιού και παρακολουθώντας συγκεκριμένα προγράμματα. Από τα 2 έως τα 5 του χρόνια, το νήπιο μπορεί να απασχοληθεί σε μία οθόνη έως μία ώρα, και μετά τα 5 έτη ο χρόνος μπροστά σε μία οθόνη αυξάνεται σε μιάμιση ώρα την ημέρα και από δύο ώρες το Σάββατο και την Κυριακή.

Τηρούνται τα όρια από τους γονείς; «Χρησιμοποιούν το τάμπλετ των γονιών τους και δεν είναι εύκολο να τεθούν όρια. Διεθνής μελέτη έχει δείξει ότι το 30% των παιδιών εκτίθεται στην οθόνη πριν από τα δύο τους χρόνια, και το 60% πριν από τα 5 τους χρόνια. Να σημειώσω ότι η τεχνολογία αποτελεί εκπαιδευτικό εργαλείο αλλά δεν έχει θετικά αποτελέσματα πριν από τα 5 χρόνια», λέει η κ. Θεοτοκά, προσθέτοντας πως το τάμπλετ σαφώς επηρεάζει το παιδί, ακόμη κι αν το χρησιμοποιήσει για να διαβάσει ένα κείμενο ή ένα βιβλίο. «Στο τάμπλετ τα μάτια γίνονται πιο ξηρά και ο εγκέφαλος μαθαίνει λιγότερο. Ο οπτικός και ο γνωστικός έλεγχος εξελίσσεται καλύτερα όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο στο χέρι παρά στο τάμπλετ».

Η κατάχρηση, φυσικά, έχει αρνητικές επιπτώσεις στις νοητικές λειτουργίες του οργανισμού που είναι η σκέψη, η προσοχή, η ρύθμιση του συναισθήματος, η συγκέντρωση. Μάλιστα, ο κ. Χρηστάκης παρουσιάζει τη διάσταση του θέματος τονίζοντας ότι «με δεδομένο ότι τα τάμπλετ έχουν μπει στη ζωή μας περίπου εδώ και μία δεκαετία, δεν έχουμε καν συνειδητοποιήσει πλήρως τις επιπτώσεις τους».

Οταν το κινητό τηλέφωνο είναι δίπλα στο βιβλίο

Από τα τέλη του Δημοτικού και σίγουρα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, το κινητό τηλέφωνο αρχίζει να γίνεται βαριά εξάρτηση! Οι καθηγητές του Γυμνασίου παρατηρούν όλο και περισσότερο στους μαθητές διάσπαση της προσοχής, άγχος, υπερκινητικότητα κατά τη διάρκεια του μαθήματος. «Η κατάχρηση της οθόνης τα έχει αποξενώσει λειτουργικά από τη μελέτη ενός τυπωμένου βιβλίου», λέει στην «Κ» καθηγητής σε Γυμνάσιο της Αθήνας. Με δεδομένη τη χρήση από τα παιδιά των συσκευών οθόνης εδώ και μία δεκαετία, είναι πλέον καιρός να μελετηθούν οι επιπτώσεις τους στη μαθησιακή λειτουργία. Ηδη ο ΟΟΣΑ στον επόμενο διαγωνισμό PISA το 2025, εκτός από τις δεξιότητες των 15χρονων στην κατανόηση κειμένου, τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά, θα αξιολογήσει και την ικανότητα των εφήβων να μαθαίνουν σε έναν ψηφιακό κόσμο. Μάλιστα, ο ΟΟΣΑ ρωτά εάν η αύξηση της χρήσης των ψηφιακών μέσων απομακρύνει τους μαθητές από τα τυπωμένα βιβλία. «Σαφώς η χρήση ψηφιακών μέσων έχει επηρεάσει τον τρόπο ανάγνωσης βιβλίων, τόσο σχολικών όσο και λογοτεχνικών», παρατηρεί στην «Κ» η Μαρία Τσολιά, καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και διευθύντρια Παιδιατρικής Κλινικής στο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού. «Είναι μονόδρομος η χρήση των οθονών. Αλλά ο κίνδυνος στην εφηβική ηλικία μεγαλώνει, διότι εκτός από τις επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού, πρέπει να υπάρχει έλεγχος σε τι είδους υλικό εκτίθενται στο Διαδίκτυο. Εχουμε σε αυξανόμενη συχνότητα περιστατικά παιδιών που ξενυχτούν, που πέφτει η απόδοσή τους στο σχολείο και επιβραδύνεται η ανάπτυξή τους, που αντιμετωπίζουν προβλήματα στην ανάπτυξη της γλώσσας, της γνωσιακής λειτουργίας και έλλειμμα στη συναισθηματική τους ωρίμανση», παρατηρεί, προσθέτοντας τους κινδύνους για παχυσαρκία και μυοσκελετικά προβλήματα.

«Διαβάζοντας ένας έφηβος έχοντας στο πλάι του το κινητό, κουράζεται πάρα πολύ. Ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος για έντονες παράλληλες εργασίες. Τις διεκπεραιώνει με μεγάλο κόστος».

Στρεσογόνο δίπολο:  «Όταν ο έφηβος διαβάζει και έχει δίπλα του ένα κινητό τηλέφωνο κουράζεται πάρα πολύ. Είναι στην ηλικία που οι νοητικές του λειτουργίες είναι πολύ ισχυρές και αυτό το δίπολο τον στρεσάρει. Ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος για έντονες παράλληλες εργασίες. Τις διεκπεραιώνει αλλά αυτό έχει ένα κόστος. Σε μελέτες έχει βρεθεί ότι μια πνευματική εργασία μπορεί να καθυστερήσει έως και 400% όταν διακόπτεται από δραστηριότητα κάποιας οθόνης που βρίσκεται δίπλα. Μάλιστα επηρεάζεται ακόμη και όταν ο έφηβος αποφασίσει να αγνοήσει το κινητό του τηλέφωνο. Και αυτό γιατί το έχει στο μυαλό του και αυτό επηρεάζει την εστιασμένη προσοχή του», παρατηρεί στην «Κ» η Ιλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Στην ηλικία των 15 ίσως πια είναι αργά για να βάλουν οι γονείς τα όρια.

«Μπορεί και πάνω από πέντε ώρες την ημέρα…»

Oσο κι αν γίνεται προσπάθεια για μέτρο στη χρήση τάμπλετ ή κινητού τηλεφώνου, η πειθαρχία δεν είναι εύκολη. Ακόμη κι αν οι γονείς θέλουν να την επιβάλλουν, τα παιδιά παρασύρονται από τους φίλους τους. «Στις διακοπές μπορεί να ξεπεράσω τις πέντε ώρες την ημέρα στο κινητό τηλέφωνο. Οταν έχω σχολείο, υπολογίζω ότι ασχολούμαι γύρω στις 4 με 5 ώρες», παραδέχεται στην «Κ» ο 14χρονος Βασίλης, μαθητής στην Γ΄ Γυμνασίου. Πρώτη φορά απέκτησε τάμπλετ στα πρώτα χρόνια του δημοτικού σχολείου, το οποίο άλλαξε μία φορά. Στην ΣΤ΄ Δημοτικού πήρε το smart του. «Νιώθω κουρασμένος αρκετές φορές όταν χρησιμοποιώ το κινητό τηλέφωνο. Αλλά οι φίλοι έχουν τηλέφωνο και επικοινωνούμε, οπότε είναι δύσκολο να το αφήνω», παρατηρεί.

Οπως αναφέρουν οι γιατροί, ακόμη κι αν μειωθούν οι ώρες χρήσης μιας συσκευής οθόνης, το παιδί έχει μάθει να κάνει πολλές λειτουργίες μέσα από την οθόνη, όπως ας πούμε να μελετά και να διασκεδάζει. Δεν του είναι οικείοι, έχουν «εξασθενήσει» οι άλλοι τρόποι χαλάρωσης. Για να συμβεί αυτό μετράει η ηλικία του παιδιού όταν απέκτησε την πρώτη του συσκευή και η χρήση που έκανε.   ////////////////////////////////////

Οι αριθμοί

Εως και 400% μπορεί να καθυστερήσει μια πνευματική εργασία όταν κάποια οθόνη βρίσκεται δίπλα
78% των παιδιών ηλικίας 5 έως 12 ετών χρησιμοποιούν το Ίντερνετ
30% των παιδιών εκτίθενται στην οθόνη πριν από τα δύο τους χρόνια και το 60% πριν από τα 5
Πριν από τους 18 μήνες, δεν πρέπει τα βρέφη να εκτίθενται σε οθόνη σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία
70% των Ελλήνων 15χρονων δηλώνουν ότι το διάβασμα δεν συγκαταλέγεται στις αγαπημένες τους συνήθειες, σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ

Αυτά για την ώρα, έχουμε μέλλον...